NHỮNG ĐIỀU TỐT ĐẸP SẼ ĐẾN SAU KHỦNG KHOẢNG!

                       

Việt Hoàng

“…Tiếc thay, do nền giáo dục xuống cấp vì nhồi sọ và thiếu định hướng nên học sinh, sinh viên ra trường ‘dở ông dở thằng”, thầy không ra thầy thợ không ra thợ. Bao nhiêu năm ăn học, thành cử nhân rồi mà vẫn phải đi bán cà phê dạo, hay hát rong…”

Khủng hoảng kinh tế đã đến với Việt Nam hơn một năm nay, nó đang còn ở lại và khi ra đi, sẽ mang theo nhiều mất mát, đỗ vỡ và đau đớn. Năm 2012 sắp kết thúc. Bức tranh dự đoán cho năm 2013 toàn là một màu xám xịt: kinh tế sẽ tiếp tục lún sâu vào khủng hoảng, các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp tục phá sản, bất động sản vẫn tiếp tục bất động, bấp chấp mọi nỗ lực “giải cứu” của chính phủ. Kinh tế thị trường có sức mạnh ghê gớm của nó khiến mọi biện pháp hành chính đều bó tay. Hệ thống ngân hàng sẽ có nhiều thay đổi quan trọng, những ngân hàng yếu kém bắt buộc phải dừng cuộc chơi, nhiều “ngôi sao” phải đổi ngôi.

Hết tiền, đương nhiên chính phủ phải tăng cường và dùng mọi biện pháp móc túi người dân để duy trì ngân sách nuôi một (chính xác là hai) bộ máy đảng và chính quyền thuộc loại cồng kềnh và tham nhũng nhất thế giới. Các loại phí vô lý như phí “bảo trì đường bộ” mà xe máy, ô-tô phải đóng từ ngày 1/1/2013 hay phạt xe không chính chủ… sẽ được tạm hoãn trong một thời gian ngắn rồi tiếp tục phải thực hiện, không những chỉ có thế mà sắp tới sẽ còn nhiều loại phí (vô lý) tương tự như vậy được ban hành. Điện cũng vừa bị tăng giá thêm 5%.

Tin buồn với người dân là lạm phát và giá cả sẽ tiếp tục tăng, tuy nhiên đảng và chính phủ thì cứ việc yên tâm vì người dân Việt Nam thuộc loại chịu đựng giỏi nhất thế giới, khổ thế chứ khổ nữa vẫn chịu được. Duy chỉ có một bộ phận rất nhỏ là thanh niên (hoặc là tàn dư của chế độ cũ để lại? Hoặc do thế lực thù địch xúi giục? Hoặc nằm trong số gần một triệu người thất nghiệp trong năm 2012 theo thông báo của Tổng cục thống kê) là dám tụ tập và rủ nhau đi cướp, mà đúng là cướp thời khủng hoảng nên cũng có khác: “chém trước cướp sau” chứ không thèm “dọa trước cướp sau”. Năm mới sắp đến, dù chiến tranh đã lùi xa và dù chúng ta đang sống ở thành phố thì mọi người cũng nên tham gia một khóa học ngắn về “nghệ thuật cải trang khi ra phố” cho nó an toàn. Nói gì thì nói, dù giàu hay nghèo, lơ mơ là mất mạng như chơi.

Thất nghiệp sẽ là nỗi lo lớn nhất đối với người dân, nhất là người dân đô thị. Tuy nhiên theo báo chí của đảng thì tỉ lệ thất nghiệp của Việt Nam chỉ trên dưới 3%, trong khi đó ở các nước tư bản giãy chết, tỉ lệ này mới đáng nói như Tây Ban Nha và Hy Lạp là 25%, ngay cả ở Hoa Kỳ tỉ lệ này cũng gần 9%. Không biết ở các nước đó người thất nghiệp được hưởng bao nhiêu tiền một tháng? Còn ở Việt Nam nếu thất nghiệp có nghĩa là đói, nếu không thì “cử nhân đi hát rong” hoặc “bán cà phê dạo”.

Trên tất cả, bản thân người viết thấy đáng nói và đáng chia sẻ nhất là sự phá sản của tầng lớp trung lưu Việt Nam (cả đáng thương nữa vì bản thân người viết có đứa em cũng nằm trong số đấy). Đây là tầng lớp trụ cột, chỗ dựa cho xã hội và người dân trong mọi hoàn cảnh. Sau hơn 20 năm trời lăn lộn, bươn chải, lên bờ xuống ruộng thì rốt cuộc đến hôm nay, tài sản và cơ đồ mà họ đã gầy dựng bấy lâu, gần như mất hết. Giấc mơ “quay trở về cái máng lợn sứt ngày xưa” của doanh nhân, từng là người giàu nhất sàn chứng khoán Việt Nam đồng thời là nghị sĩ quốc hội Đặng Thành Tâm, tuy nửa đùa nửa thật nhưng cũng đủ phản ánh được nỗi niềm chua xót và cay đắng của tầng lớp trung lưu Việt Nam trước con tạo xoay vần của thời thế.

Họ đã chấp nhận im lặng, ngậm miệng ăn tiền, chỉ lo làm giàu cho mình và cho các quan chức chính phủ mà không hề lên tiếng trước những ngang trái của cuộc đời đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ bên cạnh họ. Họ tưởng mình nằm ngoài tầm ảnh hưởng của thời cuộc và họ sẽ an toàn. Họ không quan tâm hoặc không có chính kiến về các vấn đề chính trị, họ cũng muốn “ổn định” như đảng và nhà nước mong muốn. Họ sợ mất đi những gì họ đang có. Họ quay lưng lại với dân chủ. Họ tin vào sức mạnh của đồng tiền. Họ hy vọng rằng của cải sẽ bảo vệ được họ. Họ nghĩ rằng họ là những kẻ khôn ngoan. Họ cho rằng họ quá lớn và quá quan trọng cho đất nước nên không thể “chết” được. Họ chỉ biết tìm niềm vui qua chén rượi và thành tích gái gú…

Họ… đã tính sai tất cả. Khủng hoảng kinh tế có sức tàn phá khủng khiếp mà đời người ai cũng chỉ có thể chứng kiến và trải nghiệm qua… một hai lần. Sau cuộc khủng hoảng, nhiều doanh nhân lớn cũng đành ngậm ngùi chia tay với thương trường để về vườn “vui thú điền viên”, nhất là những doanh nhân đã có tuổi tác. Họ không còn đủ thời gian, sức khỏe và cả nghị lực để làm lại từ đầu. Một chu kỳ kinh tế mới, với những khuôn mặt mới, sẽ thay thế. Sự thích nghi với hoàn cảnh từ nghèo trở thành giàu, tuy khó nhưng dù sao vẫn dễ chịu và mất  ít thời gian hơn so với sự thích nghi ngược lại, tức là đang từ giàu có mà trở thành nghèo khó. Thậm chí có người không thể chịu được, nhất là những người bị bệnh sĩ diện.

Khủng hoảng kinh tế Việt Nam đã đến và vẫn đang tiếp diễn. Dù muốn hay không thì nó vẫn cứ xảy ra, vì đây là qui luật của cuộc sống. Mà đã là qui luật thì không thể nào cưỡng lại được. Những cái mất mát mà khủng hoảng đem đến cho mọi người mọi nhà là rất kinh khủng, dù trước đó đã được cảnh báo nhiều lần nhưng không ai tin và không ai có thể hình dung ra được nó khủng khiếp như thế nào. Nhất là với tầng lớp nghèo khổ, họ sẽ bị tổn thương rất lớn trong cuộc khủng hoảng này. Thiếu hiểu biết sẽ làm cho niềm tin con người đặt sai chổ và trở nên lầm lẫn. Người viết có đứa em, cũng là một doanh nhân, sau khi Châu Âu bị khủng hoảng, đã cảnh báo nó rất nhiều lần nhưng hầu như nó bỏ ngoài tai. Nó cho rằng Việt Nam khác Châu Âu và thế giới, giá đất đai và bất động sản ở Việt Nam chỉ có lên chứ không có xuống vì nó lý luận rất đơn giản và rất lô-gic là “người đẻ chứ đất không đẻ”! Nó có một xưởng may hàng xuất khẩu và một công ty môi giới bất động sản nhưng sự quan tâm của nó dành hết cho bất động sản chứ không dành cho may mặc. Và rồi cái gì đến sẽ phải đến. Xưởng may của nó đóng cửa vì thiếu vốn và thiếu sự đầu tư cần thiết. Bất động sản đóng băng nên công ty môi giới cũng tự giải tán. Không hiểu nó có rút ra được bài học gì hay không? May là nó còn trẻ và không nợ nần gì ai.

Một qui luật quan trọng của cuộc sống: Những điều vô lý thì không thể kéo dài mãi, trước sau gì nó cũng phải kết thúc. Việt Nam là nước nghèo nhưng bất động sản lại cao nhất thế giới. Ai cũng thấy sự vô lý đó nhưng ai cũng lao đầu vào kinh doanh bất động sản. Không chết mới là chuyện lạ. Trước năm 2012, một số bạn bè của người viết là những người kinh doanh tương đối thành công ở Đông Âu, ai cũng có khoảng nửa triệu đô la tiền mặt, nhưng khi về Việt Nam đều choáng váng với giá cả nhà đất. Với giá đó chỉ mua nổi căn nhà 4 tầng, diện tích 40-60 mét vuông ở trong ngõ của Hà Nội. Về sau mọi người đành chọn Sài Gòn làm “chốn đi về” vì dù sao nó vẫn rẻ hơn nhiều so với Hà Nội.

Năm 2012 sắp đi qua, năm 2013 sắp đến. Trong những ngày đầu Xuân mà nói toàn chuyện buồn e rằng độc giả Thông Luận mất vui. Vậy thì người viết sẽ nói về những điều tốt đẹp xung quanh chủ đề khủng hoảng kinh tế.

Sau cơn mưa trời sẽ sáng, sau hủy diệt sẽ là sự hồi sinh, sau khi lũ lụt rút đi sẽ để lại một lớp phù sa màu mỡ. Đó cũng là một qui luật của cuộc sống. Trước khủng hoảng người Việt sống và làm việc với một tư duy ảo. Người người, nhà nhà lao vào kinh doanh bất động sản, số tiền dành cho bất động sản lên tới hơn 30% GDP. Ai cũng nhìn cuộc đời với màu hồng, ai cũng thấy lãi xuất khổng lồ từ buôn bán bất động sản, kể cả các tập đoàn kinh tế nhà nước. Trong khi đó sự thịnh vượng và phát triển bền vững chỉ có được khi hàng hóa sản xuất ra dồi dào, chất lượng tốt, xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu do nhiều nhà máy, xí nghiệp, nhiều công ty ăn nên làm ra. Thịnh vượng không thể đến từ việc “buôn nước bọt”.

Sau cơn khủng hoảng này, tư duy về kinh tế của người Việt chắc chắn sẽ phải thay đổi. Chính quyền có thay đổi không thì không biết, nhưng các doanh nghiệp vừa và nhỏ bắt buộc phải chuyên tâm vào sản xuất, vào những ngành nghề chủ đạo chính của mình. Họ sẽ phải vĩnh viễn quên đi các phi vụ đầu tư vào bất động sản. Họ phải thay đổi và cải tiến phương thức quản lý cũng như cải thiện năng suất lao động của chính doanh nghiệp mình. Ai cũng biết một điều là năng suất lao động của người Việt và các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam là rất thấp vì thiếu sự đầu tư cho máy móc, cho cơ sở hạ tầng cũng như cho người lao động. Trong khi đó các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên thế giới như ở Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ hay Ấn Độ ngày càng chuyên nghiệp hóa cao và đang vươn lên mạnh mẽ, Việt Nam hoàn toàn bị lép vế hoặc tụt hậu trong hiện tại lẫn cả tương lai.

Người Việt sẽ phải đoạn tuyệt với lối tiêu tiền, ăn nhậu quá trớn như trước đây, theo kiểu vứt tiền qua cửa sổ. Việt kiều (trừ Việt kiều trồng cần sa) về nước, thấy cảnh tiêu tiền của người Việt thành phố đều ngạc nhiên và thán phục? Quan chức thì không nói đến làm gì, mà ngay cả những người kinh doanh bình thường hay công chức làng nhàng cũng đủ tuần 7 buổi ăn nhậu và thậm chí có người, có ngày, ăn nhậu đến hai ba lần. Nhớ năm nào trước khủng hoảng, ghé thăm đứa bạn ở Hà Nội, ở lại ăn cơm tối với vợ chồng nó, vợ nó than thở rằng “một tháng rưỡi nay chồng em không ăn cơm nhà”. Bạn bè về phép Việt Nam sang đều bảo nhau rằng, riêng khoản ăn chơi và sành điệu thì Việt kiều về nước mà gặp Việt cộng đều chạy mất dép.

Muốn đất nước phát triển bền vững và lành mạnh thì mỗi người, mỗi nghề bắt buộc phải làm việc theo lối chuyên nghiệp cao. Không cần thiết là một người phải biết làm nhiều việc khác nhau, tốt hơn là nên làm một công việc duy nhất, nhưng phải thật giỏi. Ông bà ta cũng từng khuyên “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”. Tiếc thay, do nền giáo dục xuống cấp vì nhồi sọ và thiếu định hướng nên học sinh, sinh viên ra trường ‘dở ông dở thằng”, thầy không ra thầy thợ không ra thợ. Bao nhiêu năm ăn học, thành cử nhân rồi mà vẫn phải đi bán cà phê dạo, hay hát rong. Thật là bi kịch cho bản thân người đó cũng như gia đình và cả xã hội.

Tất cả những vô lý đó sẽ phải thay đổi sau khủng hoảng. Ai sẽ làm việc của người ấy. Người nông dân phải gắn bó máu thịt với ruồng đồng của mình (trừ khi đất bị nhà nước “thu hồi”). Người công nhân phải tăng hiệu suất làm việc để nhận được đồng lương xứng đáng. Người kinh doanh phải đặt quyền lợi và nhu cầu của khách hàng lên trên hết…

Tóm lại, khi mọi người làm đúng khả năng và có trách nhiệm với việc làm của mình thì xã hội sẽ tốt đẹp. Cho thế nào thì sẽ nhận được như vậy. Và nếu có một lời muốn tâm tình trong những ngày đầu năm mới này với độc giả là giới đàn ông Việt Nam thì đó là: hãy uống ít bia rượi! Bởi vì rượi, bia, sự ham muốn… bản thân nó không xấu nhưng dùng quá nhiều là sẽ có hại. Hại cho sức khỏe, làm vơi đi túi tiền và ảnh hưởng đến hạnh phúc lứa đôi. Hãy dành thời gian và tiền bạc cho gia đình, thể thao và làm từ thiện.

Việt Hoàng